Bevat onze voeding minder voedingsstoffen dan vroeger?
‘Onze voeding bevat minder vitamines en mineralen dan vroeger’. Veel mensen zijn ervan overtuigd dat deze stelling juist is en onze hedendaagse voeding minder voedzaam is dan voorheen. Maar klopt dit? In dit artikel geven we je meer uitleg over deze interessante stelling.
Feit of fabel?
Feit is dat mensen in de loop van de tijd steeds minder vitamines en mineralen binnenkrijgen met hun voeding[1]. Dit kan zowel te maken hebben met de hoeveelheid vitamines en mineralen in de gewassen, die in sommige gevallen is gedaald, als met ons veranderde voedingspatroon. De hoeveelheid vitamines en mineralen in de gewassen wordt mede beïnvloed door de kwaliteit van de bodem. Op beide aspecten gaan we in dit artikel in.
De hoeveelheid vitamines en mineralen in voeding wordt ook wel de voedingswaarde, of voedingsstoffensamenstelling genoemd.
Daling in voedingswaarde
Nederland
In Nederland wordt de voedingswaarde van veel geconsumeerde producten bijgehouden in de NEVO. In dit systeem kun jij zelf ook de voedingswaarde van een product opzoeken. Je kunt direct zien welke vitamines en/of mineralen, in welke hoeveelheid voorkomen in bijvoorbeeld broccoli, appels of brood.
Bij vergelijking door het Louis Bolk Instituut van de NEVO-tabel uit 2016 met gegevens uit 1980 blijkt dat in 24 tot 51% van de producten het gehalte van verschillende mineralen is afgenomen, terwijl er maar weinig producten zijn waarin deze gehaltes zijn toegenomen[1].
Andere landen
Ook in andere landen worden deze gegevens bijgehouden. In een Amerikaans[2] en een Engels[3] onderzoek zijn de vitamine en mineraalgehaltes van verschillende gewassen door de jaren heen met elkaar vergeleken. In beide studies was er een daling te zien in vitamine- en mineraalgehaltes. Een onderzoek in Denemarken gaf een ander beeld. Daar zag men geen verschillen in het mineralengehalte in groenten[4].
Door de jaren heen is er wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de voedingswaarde van groente en fruit. Deze onderzoeken zijn op verschillende manieren gedaan, met verschillende meetmethodes, waardoor de resultaten onderling soms moeilijk te vergelijken zijn. Voor sommige voedingsstoffen zien we een duidelijke daling, waar het voor andere stoffen lastig te zeggen is.
Engels onderzoek
Het Engelse onderzoek[3] uit 1997 bekeek voor 20 gewassen of er verschillen waren in de voedingswaarde tussen 1930 en 1980. De onderzoekers vonden dat gedurende die periode de concentraties van calcium, magnesium, koper en natrium in groentes en in magnesium, ijzer, koper en kalium in fruit daalden. Het is een al wat ouder onderzoek, maar het laat wel een trend zien.
Gemiddeld werden in Engeland over de afgelopen 50 jaar afnames gezien van calcium (-19%), magnesium (-35%), koper (-81%), ijzer (-22%), natrium (-43%) en fosfor (-6%). Ook in de VS zijn mineralengehaltes afgenomen, zoals calcium (-30%), ijzer (-32%) en magnesium (-21%)[5].
Verklaringen voor de mogelijke daling
Onderzoekers in Wageningen schreven een rapport over de achteruitgang van voedingsstoffen in ons eten[6]. Hier gaan zij in op de mogelijke verklaringen. Ook in het Louis Bolk rapport worden mogelijke verklaringen besproken.
- Kwaliteit van de bodem
De kwaliteit van de bodem is met name belangrijk voor het mineraalgehalte van een gewas. Een gewas haalt zijn mineralen uit de bodem waarop hij groeit. In de Nederlandse landbouwgrond is een afname te zien in mineralengehaltes, onder andere in zink, calcium en fosfor. Of deze daling een daling in de voedingswaarde van groente en fruit veroorzaakt is niet met zekerheid te zeggen[1]. De invloed van de veranderende bodem op de kwaliteit van ons voedsel is in de afgelopen jaren namelijk niet goed onderzocht.
In veel Westerse landen worden bodemtekorten tegengegaan door een nieuwe manier van bemesting. In gebieden waar veel intensieve landbouw plaatsvindt, met de nadruk op de opbrengst, kunnen bodemtekorten ontstaan.
- Meetmethodes
Een vergelijking van de meetmethodes van nu en vroeger is lastig. Om het gehalte aan een bepaalde voedingsstof in een product te meten, moet er eerst een monster worden genomen. Hoe er vroeger precies een monster werd genomen weet men niet, omdat die methodes niet duidelijk zijn opgeschreven.
De gebruikte methodes om het gehalte aan vitamines en mineralen in voeding te meten zijn door de jaren heen ook veranderd. Maar of deze van invloed zijn op de gemeten gehaltes is onduidelijk.
- Gebruik van nieuwe plantenrassen
Sinds de jaren 60 van de vorige eeuw zijn er ontzettend veel nieuwe plantenrassen gekweekt. Deze rassen hebben een veel grotere opbrengst, maar bevatten vaak minder van sommige voedingsstoffen. Niet alleen worden er nieuwe rassen gebruikt, ook de bewaarcondities, het transport en de teelt (nu veel in kassen) is door de jaren heen sterk veranderd. Allemaal factoren die mogelijk van negatieve invloed zijn op de voedingswaarde.
Conclusie
Concluderend kan je stellen dat er nog niet voldoende wetenschappelijke gegevens zijn. De onderzoekers uit Wageningen vinden dat de stelling dat de voedingswaarde in ons eten daalt, niet met zekerheid gesteld kan worden. Het Louis Bolk instituut neemt waar dat de bodemkwaliteit, de voedingswaarde van de gewassen en onze inname van vitamines en mineralen achteruit is gegaan. Maar hoe deze drie bevindingen met elkaar zijn verbonden is nog niet duidelijk.
Kijk naar je eigen voedingspatroon
Of er nu wel of niet minder voedingsstoffen in onze dagelijkse portie groente en fruit zitten, feit blijft dat er nog steeds veel te weinig mensen voldoende groente en fruit eten. Het beste advies is dus om eerst naar je eigen voedingspatroon en supplementgebruik te kijken. Eet je gevarieerd en krijg jij voldoende vitamines en mineralen binnen?
[1] Hospers-Brands, A.J.T.M., J.J.M. Staps, P. Voshol. 2017. Trends in bodem- en gewaskwaliteit: Literatuurstudie. Rapport 2017-018 LbP. Louis Bolk Instituut, Driebergen. 25 p.
[2] Davis D. et al. Changes in USDA Food Composition Data for 43 Garden Crops, 1950 to 1999. Journal of the American College of Nutrition, 2004, vol. 23 (6), 669-682.
[3] Mayer A. Historical changes in the mineral content of fruits and vegetables. Britisch Food Joural 1997 99 (6) 207-211 1997
[4] Larsen, Erik H., et al. “Monitoring the content and intake of trace elements from food in Denmark.” Food Additives & Contaminants 19.1 (2002): 33-46.
[5] Defra (2004); Mineral and nutritional content of produce; http://randd.defra.gov.uk/Document.aspx?Document=HH3720SX_2237_FRP.doc
[6] Rietra, R. P. J. J. Achteruitgang van nutriëntengehalten in voedselgewassen door een verminderde bodemkwaliteit?. No. 1439. Alterra, 2007.